| Działalność gospodarcza

Fundacja rodzinna a sukcesja przedsiębiorstwa

Na wstępie należy podkreślić, że rozwiązania zawarte w ustawie o fundacji rodzinnej nie są dedykowane kontynuowaniu działalności gospodarczej przez sukcesorów przedsiębiorcy. Co prawda przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej pozwalają zachować przedsiębiorstwo jako całość, zarówno za życia jak i po śmierci przedsiębiorcy, jednakże sama fundacja rodzinna nie została przewidziana jako forma prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawodawca dopuszcza prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną jedynie w wąskim zakresie. Zakres ten nie obejmuje chociażby świadczenia usług. Fundacja rodzinna w swym założeniu przewidziana została jako podmiot mający na celu zarządzanie majątkiem fundatora i ewentualnie pomnażanie go np. poprzez inwestowanie w papiery wartościowe lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa wniesionego do fundacji.
Fundacja rodzinna jest zatem dobrym rozwiązaniem w tych przypadkach, w których spadkobiercy nie będą kontynuowali działalności przedsiębiorstwa, a sam spadkodawca chce mieć pewność, że skumulowany przez niego majątek nie zostanie roztrwoniony i będzie dalej służył dobru rodziny. Jedną z zalet rozwiązań zawartych w ustawie o fundacji rodzinnej jest przyznanie fundatorowi pełnej swobody w zakresie ustalania zasad wypłaty świadczeń dla beneficjentów. Dzięki temu możliwe będzie np. zbalansowanie wypłat na rzecz beneficjentów z zyskami osiąganymi przez fundację.

Fundacja rodzinna jest również dobrym rozwiązaniem pozwalającym na uniknięcie konfliktów rodzinnych, które często pojawiają się przy podziale majątku spadkodawcy. W przypadku wniesienia majątku do fundacji rodzinnej, sam majątek lub osiągane z niego przychody można wypłacać wskazanym przez niego beneficjentom wedle uznania fundatora w ten sam sposób lub w równej wysokości. Co istotne, majątek wniesiony do fundacji „nie przepada” w tym sensie, że nie staje się bezpowrotnie własnością fundacji. Także w tej kwestii przepisy ustawy o fundacji rodzinnej są bardzo elastyczne i dają fundatorom sporo swobody. Fundator może więc określić w statucie czas trwania fundacji i zasady podziału majątku pozostałego po jej rozwiązaniu.

Wraz z ustawą o fundacji rodzinnej weszły w życie przepisy kodeksu cywilnego umożliwiające obowiązanemu do zapłaty zachowku, np. fundacji rodzinnej, do żądania odroczenia terminu płatności zachowku, rozłożenia go na raty, a nawet jego obniżenia. Zgodnie z zamysłem ustawodawcy, rozwiązanie to ma służyć ochronie właśnie tych składników majątku spadkodawcy, które nieuszczuplone mogą zapewniać dalsze generowanie przychodów z korzyścią dla spadkobierców. Powyższe rozwiązania pozwalają więc zabezpieczyć majątek spadkodawcy i dzięki temu zachować płynność świadczeń.

Z punktu widzenia sukcesji firm rodzinnych prowadzonych w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, rozwiązaniem wartym uwagi jest zastosowanie zapisów windykacyjnych połączonych z ustanowieniem zarządcy sukcesyjnego. Odpowiednie połączenie obu instytucji pozwala zachować pełną płynność działalności przedsiębiorstwa spadkobiercy i uniknąć chaosu jaki zazwyczaj pojawia się w okresie pomiędzy śmiercią spadkodawcy a nabyciem i ewentualnym działem spadku. Zarządca sukcesyjny jest bowiem uprawniony do dokonywania wszelkich czynności w zakresie zwykłego zarządu przedsiębiorstwem w spadku (czyli przedsiębiorstwem spadkodawcy, który ustanowił zarządcę sukcesyjnego). Może on zatem dokończyć transakcje przerwane przez śmierć spadkodawcy w tym, np. opłacić faktury, dostarczyć towar itp. Ponadto może on także realizować spływające na bieżąco nowe zlecenia. Zarząd sukcesyjny pozwala więc zachować budowaną przez lata wiarygodność przedsiębiorstwa i jego renomę. Śmierć przedsiębiorcy nie będzie bowiem przeszkodą w wywiązaniu się ze zobowiązań zaciągniętych wobec kontrahentów. Co istotne, w przypadku ustanowienia zarządcy sukcesyjnego, umowy o pracę zawarte przez przedsiębiorcę nie wygasają z chwilą jego śmierci. W takim przypadku następuje to dopiero z chwilą wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, chyba że przed tym dniem pracownicy zostaną przejęci przez nowego pracodawcę. Takim nowym pracodawcą może być sam zarządca sukcesyjny, który nabędzie przedsiębiorstwo w drodze zapisu windykacyjnego.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy jest bardzo proste. Zainteresowany przedsiębiorca może to uczynić samodzielnie nie wychodząc z domu. Tak więc połączenie odpowiednio uczynionych zapisów windykacyjnych wraz z ustanowieniem zarządcy sukcesyjnego może okazać się relatywnie niedrogim, łatwym i skutecznym sposobem na zapewnienie ciągłości działalności przedsiębiorstwa. Więcej o dziedziczeniu przedsiębiorstwa znajdziesz tutaj.

Czytaj więcej
| Działalność gospodarcza

Dziedziczenie firmy

Dziedziczenie firmy, a w zasadzie przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą nie było dotychczas w żaden sposób uregulowane. W praktyce płynna sukcesja firm rodzinnych nastręczała licznych trudności. Trudne było przede wszystkim zapewnienie dalszego prowadzenia firmy określonej osobie.

W obecnym stanie prawnym jest to prostsze. Od dnia 25 listopada 2018 roku obowiązuje bowiem ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Ustawa ta wprowadza instytucję zarządcy sukcesyjnego, którego celem jest tymczasowe zarządzanie przedsiębiorstwem do czasu ustalenia następców prawnych zmarłego. Ponadto ustawa ułatwia kontynuowanie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy.

W jaki więc sposób wskazana wyżej ustawa ułatwia dziedziczenie firmy? Przede wszystkim zarządca sukcesyjny może obecnie wykonywać prawa i obowiązki z wszystkich umów zawartych przez przedsiębiorcę w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa. Z wyłączeniem jednak tych umów, których wykonanie zależy od osobistych przymiotów zmarłego. Dotychczas z chwilą śmierci przedsiębiorcy pojawiały się liczne praktyczne problemy związane z kontynuacją umów a w wielu przypadkach brak było możliwości ich dalszego wykonywania. Ponadto obecnie możliwe jest utrzymania umów o pracę i zapewnienie ciągłości zatrudnienia personelu przedsiębiorstwa do czasu przejęcia go przez następcę prawnego zmarłego przedsiębiorcy. Zupełną nowością jest możliwość wykorzystywania – do czasu prawomocnego przejęcia przedsiębiorstwa przez spadkobierców numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy i jego firmy – czyli nazwy przedsiębiorcy. Kolejne ułatwienie wprowadzone przez ustawę polega na umożliwieniu zarządcy sukcesyjnemu wykonywania decyzji dotyczących przedsiębiorstwa. W myśl ustawy są nimi koncesje, zezwolenia, licencje oraz pozwolenia, wydane wobec przedsiębiorcy w formie decyzji organu administracji publicznej, związane z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Warunkiem jest spełnienie wszystkich warunków, jakie są wymagane do uzyskania takiej decyzji, określonych w ustawach dotyczących danego rodzaju działalności. W tym miejscu warto zauważyć, że przed wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym śmierć przedsiębiorcy w wielu przypadkach powodowała wygaśnięcie tych decyzji. Pozostając przy decyzjach wskazać należy, iż równie istotną zmianą jest możliwość przeniesienia wskazanych wyżej decyzji na następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy, którzy staną się właścicielami przedsiębiorstwa. Przepisy ustawy nie znajdują jednak zastosowania do decyzji związanych ściśle z osobą przedsiębiorcy. Wreszcie, co istotne zarządca sukcesyjny będzie miał dostęp do rachunków bankowych związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Generalnie więc ustanowienie zarządu sukcesyjnego daje spadkobiercom czas na uregulowanie spraw spadkowych przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości działania przedsiębiorstwa.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ustawa rozróżnia dwa tryby ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Możliwe jest jego ustanowienie za życia przedsiębiorcy oraz po jego śmierci. Warto zaznaczyć, że ustanowienie zarządcy za życia przedsiębiorcy niesie za sobą wiele wymiernych korzyści. Umożliwia choćby płynne kontynuowanie umów związanych z działalnością przedsiębiorstwa lub umów o pracę. Poza tym jest rozwiązaniem tańszym i mniej sformalizowanym. Pomijając inne kwestie formalne, powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego, natomiast powołanie zarządcy za życia przedsiębiorcy jedynie formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Sama ustawa rzecz jasna nie powoduje, że z chwilą śmierci firma rodzinna automatycznie przechodzi w ręce spadkobierców. W dalszym ciągu należy zawczasu zadbać o odpowiednie rozwiązania prawne dotyczące dziedziczenia przedsiębiorstwa. Ustawa o zarządzie sukcesyjnym tych kwestii bowiem nie dotyczy. Powołanie zarządcy sukcesyjnego połączone z odpowiednim uregulowaniem następstwa prawnego przedsiębiorstwa, np. poprzez wykorzystanie zapisu windykacyjnego, pozwala na płynną sukcesję przedsiębiorstwa przez osobę wskazaną jeszcze za życia przedsiębiorcy. W tym miejscu należy podkreślić, że przepisy ustawy nie wykluczają powołania na zarządcę sukcesyjnego osoby, która po śmierci przedsiębiorcy stanie się właścicielem przedsiębiorstwa. Takie rozwiązanie jest optymalne i umożliwia najbardziej płynne przejście przedsiębiorstwa w ręce sukcesora.

Czytaj więcej